زندگی کوچ نشینی در ایران و از جمله در منطقه آذربایجان سابقه‌ای بس کهن داشته و کوچ نشینان در طول تاریخ نقش مهمی در تاریخ سیاسی و اجتماعی این مرز و بوم ایفا نموده‌اند؛ بطوریکه بسیاری از دولت‌ها و حکومت‌های قبل و بعد از اسلام از میان ایلات و عشایر برخاسته‌اند. حکومت‌های غزنویان، سلجوقیان، خوارزمشاهیان، ایلخانان، قره قویونلوها، آق قویونلوها، افشاریه، زندیه و قاجاریه از جمله حکومت‌های ایلی به شمار می‌آیند که قدرت اولیه خود را از تشکیلات ایلی گرفته بودند.
با ارزیابی اجمالی روند کوچ نشینی در ایران، از جمله در منطقه آذربایجان می‌توان پیش‌بینی کرد که در این دوره با آخرین نسل عشایر کوچ رو در ایران مواجه هستیم. از این رو جهت تثبیت یادمان‌های ارزشمند زندگی کوچ نشینی، تأسیس موزه عشایر ضرورت تاریخی خود را در سطح کشور بیش از سایر موضوعات نشان می‌دهد.
منطقه آذربایجان به دلیل اینکه در طول تاریخ محل استقرار دو ایل بزرگ شاهسون و قره داغ بوده، لذا ایجاد موزه عشایری در این منطقه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است. شهرستان سراب به عنوان یکی از شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی ضمن اینکه از ییلاقات عمده عشایر ایل شاهسون می‌باشد؛ مضافاً، با داشتن موقعیت جغرافیایی ویژه و وقوع در مسیر جاده مواصلاتی بین‌المللی شمال به شمالغرب کشور، همه ساله میلیونها نفر به قصد استفاده از آب‌های گرم و معدنی سبلان و سرعین و طبیعت زیبای شمال کشور، همچنین بهره‌مندی از مواهب طبیعی و تاریخی استانهای آذربایجان شرقی و غربی از این منطقه تاریخی تردد می‌نمایند. بنابراین شهر سراب به عنوان مرکز شهرستان به لحاظ موقعیت مناسب جغرافیایی و سایر موارد مذکور، محلی مناسب برای ایجاد موزه منطقه‌ای انتخاب و نهایتاً موزه همزمان با «روز جهانی موزه» در سال 1385 تحت عنوان «موزه مردم‌شناسی عشایر آذربایجان» در محل حمام تاریخی جلال سراب تأسیس و افتتاح گردید.
هدف این موزه نمایش و ارائه تحقیقاتی از مطالعه در مورد اعتقادات و آداب و رسوم، زبان، معیشت، مسکن، هنرها و فنون، خوراک، پوشاک و صنایع دستی که در جامعه عشایری توسط کارشناسان گردآوری شده است، می‌باشد. از این رو است که موزه مردم‌شناسی عشایر برای بینندگان مأنوس و دلنشین می‌باشد؛ زیرا در این رابطه هریک از اموال فرهنگی که به نمایش گذاشته شده است، با زبان بی زبانی از چگونگی موارد استفاده در زمان خود، صحبت می‌کند.
بخش‌های مختلف موزه مردم‌شناسی عشایر آذربایجان عبارتند از: بخش اداری، بخش اطلاع‌رسانی، کتابخانه تخصصی، فضای مرتع و چوپان، غرفه سینمای سنتی، بخش فرآوری سنتی پشم، غرفه دست بافت‌های عشایری، غرفه موسیقی، غرفه مسکن (آلاچیق )، غرفه نان پزی، غرفه اشیاء اعتقادی و زیور آلات، غرفه قهوه خانه سنتی و ماکت و تابلو نوشته‌ها و عکس‌های مختلف از جلوه‌های فرهنگی زندگی عشایر آذربایجان.
وضعیت پارکینگ: ندارد
تلفن: 04143235200